Begin 2023 verschijnt het 31e boek uit de serie van de Stichting Historische en Heemkundige Studies in en rond het Geuldal, een themaboek gewijd aan de Wederopbouw. Er zijn zes rijk geïllustreerde artikelen toegezegd. Over hoe in te tekenen klik hier.
Foto uit de collectie van de Heemkunde-vereniging Wielder, fotograaf onbekend.
Veel mensen hebben nog levendige herinneringen aan de Wederopbouw. Reizend door het Limburgse land zien we nog veel overblijfselen van de bouwactiviteiten uit die tijd, toen zelfs hele wijken uit de grond werden gestampt. De bijdragen in dit boek zullen de herinneringen aan die tijd prikkelen.
Het jaarboek opent met de bijdrage van Rob P.W.J.M. van der Heijden getiteld De Wederopbouw herbekeken. In deze inleiding wordt kritisch gekeken naar de geschiedschrijving over deze periode. Veel historici stellen het herstellen van de schade van de Tweede Wereldoorlog centraal. In zijn beknopte bijdrage toont de auteur aan dat deze visie te beperkt is. Bovendien maakt hij een onderscheid tussen de maatschappelijk/culturele wederopbouw en het bouwen. In deze bijdrage worden expliciet grenzen verlegd.
De Wederopbouw in Broekhem is geschreven door Jan Schurgers. De Wederopbouw vraagt na de Tweede Wereldoorlog veel inspiratie en kracht van de toenmalige bevolking. Er moet veel werk worden verzet om te herrijzen. Hij kiest in zijn artikel voor Broekhem als een voorbeeld voor de vele dorpen in onze omgeving. Hij beschrijft hoe verenigingen nieuw leven wordt ingeblazen, het ontstaan van nieuwe verenigingen, de introductie van nieuwe materialen en apparaten, de opkomst van vakanties en het toerisme. Hij beschrijft de groei van Broekhem tot een moderne gemeenschap.
Onderzoek verricht door Marije Cortenraad heeft geleid tot de bijdrage over de Woningbouw in de Wederopbouw. In haar artikel beschrijft ze de rollen van de spelers in dit proces – Rijk, provincie en gemeenten – en hun effecten op het bouwen. Achtereenvolgens komen aan de orde: de landelijke regiefunctie van de Rijksoverheid, de afstemming met de gemeenten via de provincie en de werkelijke woningproductie. Hiervoor beschrijft ze tot in detail de Wederopbouw in drie Geuldalgemeenten, te weten Meerssen, Wijlre en Vaals. Ze benoemt en toont zowel de overeenkomsten als verschillen tussen die drie gemeenten.
Tijdens de Wederopbouw verandert veel. Mariëtte Paris-Vankan beschrijft Het interieur tijdens de Wederopbouw. Dan komen hoe langer hoe meer woonruimte en luxeartikelen ter beschikking. Dit heeft ingrijpende gevolgen voor het interieur van huizen. Kleine winkels met hun interieur verdwijnen of transformeren in grotere supermarkten. De bewaarschool wordt omgevormd tot kleuterschool met een wettelijke status, overheidsfinanciering en eigen inspectiedienst. Vervolgonderwijs na de lagere school neemt toe. Er worden in het Geuldal nieuwe huishoudscholen gebouwd. De gemeenten krijgen de plicht om hun archief brandvrij op te bergen. Tevens nemen hun taken toe met het gevolg dat het ambtenarenapparaat uitbreidt. Oude gemeentehuizen worden verbouwd of men pleegt nieuwbouw. Mariëtte Paris-Vankan beschrijft de gevolgen van deze veranderingen voor het interieur.
De bijdrage van Lou Heynens heeft als titel Kastelen en Wederopbouw: onschuld bewaren kan niet meer. Hij schrijft over de adellijke historische erfgoedhuizen die na breedste zin des woords. Om de problemen, de haken en ogen rond de wederopbouw van erfgoed met feiten te onderbouwen, heeft hij een keuze gemaakt om dit proces te beschrijven aan de hand van de geschiedenis van de complexen Schaesberg en Neubourg, die illustratief zijn voor de wederopbouw van dit erfgoed.
In de Wederopbouw worden niet alleen woningen en nog eens woningen gebouwd. Er kwamen ook nieuwe kerken, gemeentehuizen en kloosters. Mariëtte Paris-Vankan verhaalt in Monumentale ramen in het Geuldal, 1945-1965, dat er veel monumentale ramen zijn geplaatst in nieuwe kerken, klooster-kapellen, gemeentehuizen, maar ook bestaande gebouwen. De meeste zijn uitgevoerd in gebrandschilderd glas-in-lood. Ze heeft een overzicht samengesteld van die ramen. Opmerkelijk is dat in kloosterkapellen vaak minder bekende glazeniers ramen hebben geplaatst. Daarom starten de beschrijvingen met een korte levensschets van de glazeniers.
Het boek wordt gecompleteerd met een register en een lijst van intekenaren. Het verschijnt begin maart 2023. U kunt het boek bij voorintekening bestellen voor de prijs van € 30 plus eventueel € 5 verzendkosten via het formulier op de site (klik hier). Voor nadere inlichtingen zie de website https://www.historiegeuldal.nl, ook kunt u mailen naar info@historiegeuldal.nl.